Αιτητής:
Δήμος Αθηένου και Καλλινίκειο Δημοτικό Μουσείο Αθηένου
Ενδιαφερόμενες κοινότητες (σχετικοί φορείς και συνεχιστές του στοιχείου):
Δήμος Αθηένου και Καλλινίκειο Δημοτικό Μουσείο Αθηένου
Πεδίο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς:
Παραδοσιακή Διατροφή και Εθιμικές Πρακτικές
Έτος εγγραφής:
2018
Γεωγραφική κατανομή:
Η παραγωγή λοκουμιών του γάμου γίνεται σε αρκετά μέρη της Κύπρου, με παραλλαγές στη συνταγή, εντούτοις στην Αθηένου οι παραγωγοί συνεχίζουν να διατηρούν την παραδοσιακή συνταγή γι’ αυτό και πολλά ζευγάρια νεονύμφων από όλη την Κύπρο –και το εξωτερικό σε κάποιες περιπτώσεις επιλέγουν– να προσφέρουν ως κέρασμα για την ημέρα του γάμου τους το αθηενίτικο λοκούμι.
Σύντομη περιγραφή:
Το λοκούμι μοιάζει με κουραμπιέ και κατά παράδοση προσφέρεται ως κέρασμα στους καλεσμένους του γάμου στην Κύπρο. Η διαδικασία παρασκευής του αποτελεί μέρος μιας σειράς εθίμων που συνδέονται με τον παραδοσιακό γάμο. Η παραγωγή λοκουμιών γίνεται σε αρκετά μέρη της Κύπρου, με παραλλαγές στη συνταγή, εντούτοις αυτό που ξεχωρίζει την Αθηένου είναι τον γεγονός ότι οι παραγωγοί συνεχίζουν να διατηρούν την παραδοσιακή συνταγή.
Αναλυτική περιγραφή:
Η παραγωγή του αθηενίτικου λοκουμιού και η διάθεσή του στους γάμους συναντάται στον 20όν αιώνα στην Αθηένου, όταν οι κοπέλες μαζεύονταν στα σπίτια για την ετοιμασία του, αποτελώντας ένα από τα παραδοσιακά έθιμα του γάμου. Οι γυναίκες της κάθε οικογένειας βοηθούσαν στην προετοιμασία του και στο ψήσιμο στους φούρνους, στις αυλές των σπιτιών. Καθώς έκαναν τις προετοιμασίες, συνήθιζαν να τραγουδούν το τραγούδι του γάμου. Αργότερα, γυναίκες της Αθηένου συνέχισαν να παρασκευάζουν οι ίδιες και να πωλούν τα λοκούμια, ενώ το περίφημο ζαχαροπλαστείο Λούνα Ρόζα, το οποίο άνοιξε τη δεκαετία του 1960 στη σημερινή λεωφόρο Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ στην Αθηένου, διέθετε στους θαμώνες μεταξύ άλλων γλυκών και το λοκούμι.
Τα υλικά που παραδοσιακά χρησιμοποιούσαν ήταν: αλεύρι από ντόπιο σιτάρι, σιμιγδάλι χοντρό, μπέικιν πάουτερ, μίλλα του σιοίρου [χοιρινό λίπος], βούτυρο, ζουμί από ξύλα κανέλας, ροδόσταγμα και κονιάκ. Στη μέση έβαζαν κούννες αμυγδάλου από την Αθηένου, τις οποίες έκοβαν με το μαχαίρι, τις κασιάνιζαν [καβούρδιζαν] και τις ανακάτευαν με κανέλα. Σήμερα το Αθηενίτικο λοκούμι του γάμου εξακολουθεί να παρασκευάζεται με τα ίδια αγνά υλικά. Το μόνο υλικό που δεν χρησιμοποιείται είναι το χοιρινό λίπος, γνωστό ως μίλλα του σιοίρου, το οποίο δεν καταναλώνεται πλέον στην Κύπρο. Έτσι, το αθηενίτικο λουκούμι του γάμου αποτελεί ένα γλυκό, το οποίο καταναλώνεται και σε περιόδους νηστειών. Επίσης, ανάλογα με τις προτιμήσεις των μελλοντικών νεονύμφων, για τη γέμιση του αθηενίτικου λοκουμιού χρησιμοποιείται και χαλεπιανό ή ανάμεικτο αμύγδαλο και χαλεπιανό.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αύξηση στις βιοτεχνίες της Αθηένου που ασχολούνται με την παρασκευή του λοκουμιού. Παρασκευάζεται από τουλάχιστον εφτά βιοτεχνίες, ζαχαροπλαστεία και βιομηχανίες της Αθηένου: Ζαχαροπλαστείο Warrawong, Ζαχαροσκευάσματα Λαδάς, Παραδοσιακές Γεύσεις Αλεξία Μαμμούς, Φούρνοι Ζορπά, Αρτοποιία Σεργίου, Γλυκές Γεύσεις Καίτη Ττόουλου, Φρόσω Αντρέου, Evanthia Creations κ.λ.π. Μερικά από αυτά κάνουν πωλήσεις και στο εξωτερικό, ενώ έτυχε να έχουν και κάποιες παραγγελίες από την κατεχόμενη Κύπρο. Εκτός από τις βιομηχανίες, υπάρχουν αρκετές γυναίκες στην Αθηένου που θυμούνται τις γυναικείες συνάξεις για την ετοιμασία του αθηενίτικου λοκουμιού στους γάμους, γνωρίζουν τη διαδικασία και συνεχίζουν να το παρασκευάζουν για τις οικογένειές τους.
Επικοινωνία:
Νόνη Παπουή Παπασιάντη
Έφορος Καλλινίκειου Δημοτικού Μουσείου
Τηλέφωνα: 24524002 / 24811370
Φαξ: 24522333
Email: museum@athienou.org.cy